Perasan tak kalau nampak kapal terbang lalu mesti mengeluarkan asap atau garisan putih? Rupanya ini ‘function’ dia.
Anda mungkin pernah melihat garisan putih yang ditinggalkan oleh kapal terbang di langit biru. Apakah sebenarnya garisan putih itu? Adakah ia asap dari enjin kapal terbang? Jika ya, mengapa tidak semua kapal terbang mengeluarkan asap?
Garisan putih yang anda lihat itu sebenarnya bukan asap, tetapi contrail, singkatan daripada condensation trail atau jejak kondensasi. Contrail adalah awan tiruan yang terbentuk apabila wap air dari ekzos kapal terbang bertembung dengan udara sejuk dan kering pada ketinggian tinggi.
Bagaimana contrail terbentuk?
Kapal terbang menggunakan enjin jet untuk terbang. Enjin jet memerlukan bahan bakar untuk berfungsi. Bahan bakar yang digunakan oleh kapal terbang biasanya adalah kerosene, iaitu minyak yang terdiri daripada hidrokarbon.
Apabila kerosene dibakar, ia akan menghasilkan gas-gas seperti karbon dioksida, oksida nitrogen, sulfur, jelaga, dan wap air.
Gas-gas ini keluar dari ekzos kapal terbang bersama-sama dengan udara panas dan lembap. Pada ketinggian tinggi, lebih daripada 8 kilometer dari permukaan bumi, suhu udara boleh mencapai -40 darjah Celsius atau lebih rendah.
Udara pada ketinggian ini juga mempunyai tekanan wap yang sangat rendah, iaitu jumlah wap air yang boleh terkandung dalam udara.
Apabila gas-gas dari ekzos kapal terbang bercampur dengan udara sejuk dan kering, wap air yang terkandung dalam gas-gas itu akan mengembun dan membeku menjadi titisan air atau kristal ais yang sangat halus. Titisan air atau kristal ais ini akan membentuk awan tiruan yang kita lihat sebagai contrail.
Apa yang mempengaruhi bentuk dan tempoh contrail?
Ketinggian kapal terbang: Semakin tinggi kapal terbang terbang, semakin sejuk dan kering udara, dan semakin mudah wap air mengembun dan membeku. Ini bermakna contrail akan lebih tebal dan tahan lama pada ketinggian yang lebih tinggi.
Kelembapan udara: Semakin lembap udara, semakin banyak wap air yang boleh terkandung dalam udara, dan semakin sukar wap air mengembun dan membeku. Ini bermakna contrail akan lebih nipis dan pendek pada udara yang lebih lembap.
Angin: Angin boleh menyebarkan contrail dan mengubah bentuknya. Angin yang kuat boleh menyapu contrail dengan cepat, manakala angin yang lemah boleh membiarkan contrail kekal lebih lama.
Cahaya matahari: Cahaya matahari boleh mempengaruhi warna dan kecerahan contrail. Cahaya matahari juga boleh mencairkan contrail dengan memberikan haba kepada titisan air atau kristal ais.
Apakah kesan contrail terhadap alam sekitar?
Contrail boleh mempunyai kesan terhadap alam sekitar, terutamanya terhadap suhu dan cuaca. Contrail boleh bertindak sebagai perangkap haba, iaitu menyerap dan memantulkan radiasi inframerah yang dipancarkan oleh bumi. Ini boleh meningkatkan suhu permukaan bumi dan menyumbang kepada pemanasan global.
Contrail juga boleh mempengaruhi pembentukan awan dan hujan. Contrail yang tahan lama boleh berkembang menjadi awan cirrus, iaitu awan nipis dan berbulu yang terbentuk pada ketinggian tinggi.
Awan cirrus boleh menjejaskan keseimbangan radiasi bumi dengan menyerap dan memantulkan cahaya matahari. Awan cirrus juga boleh mengubah corak hujan dengan menjejaskan kelembapan dan suhu udara.